Sporcularda Omuz Sorunları

Neden sporcularda omuz sakatlığı gelişir?

Omuz eklemi vücudun hareket açıklığı en geniş eklemidir. Kemik yapıda kol kemiğinin (humerus) baş kısmını ile kürek kemiği (skapula) yuva (glenoid) kısmı yeterince kavramaz dolayısıyla eklemin sağlamlığı iki kemiği biribirine bağlayan kapsül, labrum ve tendonadı verilen yumuşak yapıların sağlamlığına bağlıdır. 

Esneklik, güç ve çabukluk spor etkinliklerinde vazgeçilmez özelliklerdir. Bu kapasitelerini artırmak için kolla yapılan sporlarda vücudun limitleri hep zorlanmaktadır. Sporcularda bu limit zorlama değişik bölgelerde değişik yapıların zarar görmesine yol açmaktadır. Omuz bölgesinde sakatlıklar ya sporu doğası gereği çarpışma, düşme sonucu ortaya çıkar; ya da omuz ekleminin tekrarlayıcı şekilde limitlerinin zorlanması sonucunda sağlam olması gereken dokular zedelenir.

 

Hangi sporcular risk altındadır?

Ağırlıklı olarak kol gücü ve esnekliğinin kullanıldığı sporlar, ayrıca rakiple çarpışma ve düşme içeren sporlar yani neredeyse tüm spor branşlarında omuz eklemi sakatlık riski altındadır.

Bu sakatlıkların bir grubunu aşırı kullanma (overuse), diğer grubunu da darbeye bağlı sakatlıklar olarak incelemekte fayda vardır. Her iki grubun şikayetlerinin başlangıçları, nitelikleri ve tedavi süreçleri farklılık gösterir. 

 

Aşırı kullanma (overuse) nedir? Hangi sporlarda görülür?

Bir eklemde aynı yönde aynı hareketi defalarca tekrarlamak veya kapasitesini üzerinde yükleri kaldırmak için zorlamak, eklemi oluşturan yapılarda ağrı ve kuvvet eksikliğine sebep olur. Bu durum aşırı kullanma yaralanması (overuse injury) olarak adlandırılır. Sporcu, vücuttan gelen bu uyarıları dikkate almayıp limitleri zorlamaya devam ederse eklemi oluşturan kemik, kıkırdak, tendon, ligaman (bağ), kapsül ve labrum yapılarında geçici veya kalıcı hasarlar oluşabilir. 

Omuz bölgesinde bu sorunlar genellikle tendon ve labrumda ortaya çıkar.

Kol gücünün özellikle kullanıldığı yüzme, tenis, voleybol, hentbol, jimnastik, atletizm (atma branşları) gibi sporlarda tekrarlayan hareketler omuz ağrısına yol açabilir. Vücut geliştirme, cross-fit, jimnastik, güreş, judo, dağcılık gibi branşlarda ise aynı yönde yüksek dirençle yüklenmeler eklemi zorlayabilir.

 

Çarpışmalı (mücadele) sporlarda sakatlıklar nasıl gelişebilir?

Futbol, basketbol, hentbol, ragbi gibi rakiple çarpışma içeren ve bisiklet, binicilik, motosiklet, motokros, kayak, snowboard gibi yüksek hızla düşme riski içeren sporlarda omuz ekleminde ani darbe ile çıkık ve çevre kemiklerde kırık oluşma riski yüksektir. 

 

Omuz sakatlıklarından korunmak mümkün müdür?

Kol gücü ve esnekliğine dayanan sporlarda aşırı kullanmanın getireceği sorunlardan korunmak için öncelikle sporcuların küçük yaşlardan itibaren teknikleri doğru geliştirmeleri çok önemlidir. Yüzücülerde kulaç atma, tenisçilerde servis, voleybolcularda servis ve smaç tekniklerinde yapılan hatalar erken yaşlarda sorunlara yol açabilir. Şüpheli durumlarda doktor ve fizyoterapistlerden görüş alınarak ağrılı tabloya yol açan yanlış kullanma düzeltilerek performans kayıplarının önüne geçilebilir. 

Çarpışmalı sporlarda ise doğru düşme teknikleri ve koruyucu ekipmanlar ile sakatlık riski bir nebze azaltılabilir.

 

Nasıl tedavi edilir?

Aşırı kullanmaya bağlı ağrılı durumlar erken dönemde spor istirahati ile geriler ve uygun antrenman programı ile kısa sürede spora dönülebilir. Ancak ağrının inatçı olduğu durumlarda veya hareket kısıtlılığı, takılma gibi belirtiler varsa uzman hekime başvurularak değerlendirme yapılır. İhtiyaç halinde fizik tedavi veya enjeksiyonlardan yararlanılarak spora dönüş yolu belirlenir. Bazı durumlarda dokularda kalıcı hasar tespit edildiyse tamiri için cerrahi yöntemler kullanılabilir. Bu durumda ameliyat genellikle artroskopik (kapalı) yöntemlerle yapılır ve spora dönüş için ilk adım atılır. İyi bir rehabilitasyon süreci ile belirlenen sürede spora dönüş mümkün olmaktadır.

Çarpışma ve düşmeye bağlı kırık veya çıkıklar ise genellikle sporcunun erken dönüşünü sağlamak ve kas kaybını önlemek için kısa sürede cerrahi olarak tedavi edilmektedir. Omuz çıkıklarında ise çıkık yerine konulduktan sonra yapılacak hasar tespitine göre cerrahinin zamanlaması belirlenir.